برگزاری جشن شب یلدا در تهران

مقدمه

•  سنت‌ها و آداب و رسوم شب یلدا
• چیدمان سفره شب یلدا
• میوه‌های مخصوص شب یلدا
• تفأل به حافظ و خواندن شاهنامه
• قصه‌گویی در شب یلدا
• روشن کردن آتش
• جشن شب یلدا تهران کجا برویم؟
• پل طبیعت تهران
• تپه‌های عباس آباد در شب یلدا
• باغ کتاب تهران در شب یلدا
• دربند و درکه در شب یلدا
• برنامه‌های شب یلدا در برج میلاد
• شب یلدا در کاخ گلستان
• جمع‌بندی



شب یلدا، بلندترین شب سال در نیمکره شمالی بوده و مصادف با انقلاب زمستانی است که پس از آن روزها طولانی‌تر می‌شوند. واژه یلدا از زبان سریانی به معنای تولد وارد فارسی شده و ابوریحان بیرونی آن را میلاد خورشید نامیده است. امروزه برگزاری جشن شب یلدا در تهران و سایر شهرهای ایران با دورهمی خانوادگی، شب‌نشینی و خوردن میوه‌های نمادین مانند انار و هندوانه (به نشانه خورشید و باروری) و آجیل صورت می‌پذیرد.

سنت‌ها و آداب و رسوم برگزاری جشن شب یلدا در تهران

جشن شب یلدا ممکن است در شهرهای مختلف ایران به روش‌های مختلفی برگزار شود. برخی از سنن و رسوم این جشن باستانی بین همه مشترکند و برخی دیگر مخصوص قوم و شهر خاصی هستند. در این بخش قصد داریم آداب و سنن شب یلدا که در تهران رایج هستند را بررسی کنیم. البته ممکن است این آداب و رسوم در بیشتر شهرهای ایران هم انجام شوند و مختص تهران به تنهایی نباشند.

چیدمان سفره شب یلدا

یکی از رسم‌های زیبا و خاطره‌انگیز برای برگزاری جشن شب یلدا در تهران، چیدن سفره‌ای پر از خوراکی و تنقلات است. روی این سفره معمولا آجیل مخصوص یلدا، انار، هندوانه و انواع شیرینی و تنقلات دیگر جای می‌گیرد. جالب اینجاست که در گذشته‌های دور، سفره‌ای به نام میَزد پهن می‌کردند و در آن از میوه‌های خشک و تازه، آجیل که زرتشتیان به آن لُرک می‌گفتند استفاده می‌کردند.

علاوه‌بر خوراکی‌ها، وسایل دیگری هم روی سفره قرار می‌دادند؛ مثل عطردان، آتشدان، بخوردان و بَرسَم. بَرسَم وسیله‌ای برای خواندن دعا و نیایش است که آن را از نقره، برنج یا شاخه‌های مخصوص گیاهان می‌سازند.

میوه‌های مخصوص شب یلدا

انار، مهم‌ترین میوه سفره یلدا است؛ چون دانه‌های فراوانش نماد برکت و باروری و رنگ سرخش نشانه شادی و خورشید به‌شمار می‌رود. ایرانیان باستان با خوردن انار باور داشتند که نیروی باروری و برکت را به خود منتقل می‌کنند. این میوه از دوران باستان مقدس بود، در اساطیر و ادیان بزرگ جایگاهی ویژه داشت و در آیین زرتشتی از درختان مینوی است و در مراسم دینی از شاخه و میوه آن استفاده می‌شود. هندوانه نیز با رنگ قرمز و طبیعت تابستانی‌اش، یادآور گرما و خورشید در دل زمستان است. علاوه‌بر این دو، پرتقال، سیب، خرمالو، گلابی، لبو و حتی کدو حلوایی هم زینت‌بخش سفره برای برگزاری جشن شب یلدا در تهران می‌شوند.

تفأل به حافظ و خواندن شاهنامه

در شب یلدا، دو رسم زیبا و قدیمی همیشه زنده است: فال حافظ و شاهنامه‌خوانی. برای گرفتن فال، نیت‌کننده با خود می‌گوید: ای حافظ شیرازی، تو کاشف هر رازی، من طالب یک فالم، بر من نظراندازی؛ سپس بزرگ مجلس دیوان حافظ را باز می‌کند و غزل بالای صفحه سمت راست را می‌خواند و بعد آن را تفسیر می‌کنند. غزل‌های حافظ معمولا پیام امیدبخش و عاشقانه دارند، حتی اگر فال به ظاهر منفی باشد. شاهنامه‌خوانی هم بخش جدانشدنی این شب طولانی است و وقتی به شیوه نقالی و با حال و آوا اجرا شود، شور و هیجان شب یلدا را چند برابر می‌کند.

قصه‌گویی در شب یلدا

در شب یلدا، همه اعضای خانواده دور هم جمع می‌شوند و کودکان با ذوق و شوق به قصه‌گویی بزرگ‌ترها گوش می‌سپارند. قصه‌های پر از پری و دیو، حیوانات سخن‌گو و ماجراهای خیالی که دل هر کودکی را می‌برد. هر منطقه‌ای قصه‌های مخصوص خودش را دارد؛ مثلا در تهران، هنوز هم خیلی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای نوه‌هایشان قصه خاله سوسکه، خرمالو خانم و آقا موشه، ننه سرما یا داستان‌های عامیانه قدیمی تهران را تعریف می‌کنند که نسل به نسل مانده و برگزاری جشن شب یلدا در تهران را برای بچه‌ها شیرین‌تر می‌کند.

برای برگزاری جشن شب یلدا در تهران کجا برویم؟

بعد از یک دورهمی جذاب در خانه، شاید هوس کنید برای برگزاری جشن شب یلدا در تهران به اماکنی که جشن در آن‌ها برپا می‌شود هم سری بزنید. در ادامه بهترین جاها برای گذراندن این شب سرد طولانی را بررسی می‌کنیم.

پل طبیعت تهران

پل طبیعت تهران در شب یلدا یکی از شلوغ‌ترین و جذاب‌ترین جاهای پایتخت به‌شمار می‌رود. این پل سه‌طبقه که پارک طالقانی را به پارک آب و آتش وصل می‌کند، با نورپردازی ویژه و حال‌وهوای جشن پر می‌شود: طبقه اول پر از رستوران و کافی‌شاپ برای دورهمی، طبقه دوم نیمکت‌های دنج برای خوردن انار و آجیل با منظره شهر و طبقه سوم بهترین نقطه برای عکس و سلفی یلدایی.

تپه‌های عباس آباد در شب یلدا

مجموعه فرهنگی و گردشگری تپه‌های عباس‌آباد با بخش‌های متنوعی مثل بوستان آب و آتش، گنبد مینا، پل طبیعت، بوستان نوروز، باغ نمایش و باغ‌موزه جواهرات، به یکی از زیباترین و کامل‌ترین مقصدهای برگزاری جشن شب یلدا در تهران تبدیل می‌شود. کل مجموعه با نورپردازی یلدایی، اجرای موسیقی زنده، غرفه‌های انار و هندوانه و آجیل، خوراکی‌های گرم و برنامه‌های شاد پر می‌شود.

از اختتامیه جشنواره بازی‌های بومی و محلی و جشنواره انار گرفته تا فضاهای دل‌نشین برای عکاسی و دورهمی خانوادگی و دوستانه، همه و همه برای خلق یک خاطره جذاب یلدایی دست‌به‌دست هم می‌دهند. درواقع این مجموعه هم حال‌وهوای سنتی یلدا را دارد، هم امکانات مدرن و متنوع و هم چشم‌اندازهای خیره‌کننده‌ای از شب‌های پایتخت.

باغ کتاب تهران در شب یلدا

باغ کتاب تهران در شب یلدا به فضایی رنگارنگ و شاد برای خانواده‌ها و به‌ویژه کودکان تبدیل می‌شود. از همان لحظه ورود، مهمانان با هدیه انار استقبال می‌شوند و بچه‌ها می‌توانند در غرفه‌های سفال‌سازی انار و هندوانه‌های سفالی را رنگ کنند یا با وسایل بازیافتی کاردستی‌های یلدایی بسازند.

در بخش‌های مختلف مجموعه، نقاشی و مسابقه با جایزه، فال حافظ با گلدان‌های زیبا، عکس یادگاری با ننه‌سرما و عروسک‌های تن‌پوش برگزار می‌شوند. همچنین، نقاشی صورت با طرح‌های یلدایی و دکورهای جذاب، برنامه‌های فکربازی شامل قصه‌گویی، بازی گروهی و موسیقی زنده در باغ کتاب برپاست. اگر کودک دارید یا کودک درونتان هنوز بیدار است، باغ کتاب با اختلاف یکی از بهترین جاها برای برگزاری جشن شب یلدا در تهران خواهد بود!

دربند و درکه در شب یلدا

دربند و درکه، دو منطقه کوهستانی و باصفا در شمال تهران، برای شب یلدا انتخابی گرم و متفاوت هستند. رستوران‌های سنتی این محله‌ها با دیزی داغ و آبدار، تنقلات خوشمزه‌ای مثل لواشک و آلوچه و غذاهای اصیل ایرانی میزبان خانواده‌ها و جمع‌های دوستانه می‌شوند.

نشستن در فضای دلنشین رستوران‌ها یا کنار رودخانه، با هوای خنک کوهستان و عطر دیزی که در سرما پیچیده، حس واقعی یک یلدای سنتی و صمیمی را زنده می‌کند. در دربند و درکه هم غذا دلچسب است، هم طبیعت زیبا و هم حال‌وهوای دورهمی ایرانی حسابی به آدم می‌چسبد!

برنامه‌های شب یلدا در برج میلاد

برج میلاد در شب یلدا به یکی از جذاب‌ترین و پرطرفدارترین مکان‌های برگزاری جشن شب یلدا در تهران تبدیل می‌شود. بازدیدکنندگان می‌توانند به سکوی دید باز بروند و از ارتفاع زیاد، منظره گسترده و نورانی شهر تهران را در طولانی‌ترین شب سال تماشا کنند یا در رستوران گردان برج، شام را با غذاهای باکیفیت و چشم‌انداز چرخان شهر صرف کنند.

در لابی اصلی، برنامه فرهنگی شامل حافظ‌خوانی و تفأل به دیوان حافظ است. همچنین نقالی‌خوانی و شاهنامه‌خوانی توسط هنرمندان حرفه‌ای برگزار می‌شود که برای همه سنین رایگان است و فضای گرم و سنتی ایجاد می‌کند. در گذرگاه ورودی هم سفره بزرگ یلدا با انار و هندوانه و آجیل و شیرینی‌های سنتی پهن می‌شود.

همه این برنامه‌ها در کنار هم باعث می‌شود برج میلاد گزینه‌ای کامل باشد. چه برای کسانی‌که دنبال جشن سنتی و فرهنگی هستند و چه برای کسانی‌که می‌خواهند شب یلدا را با منظره مدرن و هیجان‌انگیز شهر از بلندی بگذرانند.

شب یلدا در کاخ گلستان

در شب یلدا، کاخ گلستان میزبان برنامه‌های ویژه برگزاری جشن شب یلدا در تهران است. بازدیدکنندگان می‌توانند ضمن گشت‌وگذار در بخش‌های مختلف کاخ از جمله شمس‌العماره، تالار آینه، تالار سلام، عمارت بادگیر، خلوت کریم‌خانی و حوض‌خانه، از برنامه‌های فرهنگی هم استفاده کنند. در گوشه‌وکنار مجموعه، گروه‌های نقالی و حافظ‌خوانی فعال هستند، سفره یلدا با انار، هندوانه و آجیل برپا شده و امکان عکس گرفتن کنار سفره و عمارت شمس‌العماره وجود دارد.

یکی از بخش‌های اصلی برنامه، گرفتن فال حافظ و خطاطی همان بیتی است که برای هر بازدیدکننده درمی‌آید؛ به این ترتیب هر کس می‌تواند یک بیت از دیوان حافظ را به خط خوش به یادگار ببرد. همچنین اجرای موسیقی سنتی و برنامه‌های ویژه برای کودکان و بزرگسالان هم در جریان است.

جمع ‎بندی

شب یلدا یکی از بهانه‌های دورهمی‌های خانوادگی در ایران است که قدمتی باستانی و چندهزار ساله دارد. این جشن به‌وضوح نشان می‌دهد که در تمدن ایران صله رحم و دیدوبازدید خانوادگی چه اندازه اهمیت داشته و دارد. برای همین، برگزاری جشن شب یلدا در تهران و همه شهرهای ایران هر سال با شکوه بیشتری انجام می‌شود.