استان زنجان با اماکن مذهبی اش در شمال غرب فلات مرکزی ایران، با وسعت ۲۲۱۶۴ کیلومتر مربع با جمعیتی حدود یک میلیون نفر در میان استان گیلان، اردبیل، آذربایجان شرقی و غربی، قزوین، کردستان و همدان قرار دارد. هشت شهرستان، با مرکزیت شهر زنجان، استان زنجان را تشکیل می‌دهند. سلطانیه، زنجان، ابهر، خرم دره، خدابنده، ایچ رود، طارم، ماه نشان در این جغرافیای زیبا با تاریخ درخشان قرار گرفته‌اند.پیش از سفر به زنجان و شرکت در تور زنجان باید با اماکن مذهبی این شهر آشنا باشید.

آرامگاه قیدار نبی، شهرستان خدابنده زنجان

شهرستان خدابنده، در ۴۲ کیلومتری شهر باستانی سلطانیه و ۸۸ کیلومتری جنوب شرقی زنجان قرار دارد. شهر قیدار، مرکز این شهرستان است که یکی از مطرح‌ترین اماکن مذهبی استان زنجان، آرامگاه قیدار نبی در آن قرار گرفته است.

این بنا از میراث‌های فرهنگی ایران در زنجان است که به سال ۷۱۹ هجری قمری به دست بلغار خاتون، همسر غازان خان ایلخانی، بقعه آن تجدید بنا شده و سپس گنبد آن به دست استاد تیمور خان سلطانیه‌ای احیاء (سال ۷۵۱ هجری قمری ) و در قرن یازده هجری قمری گچ بری شده است. این بنا در زمینی به گستردگی یک و نیم هکتار در منطقه کوهستانی واقع و در تمام فصل‌های سال، زائران به زیارت آن می‌آیند.

در قیدار، یکی از دوازده پسر اسماعیل خفته است. برادران حنفاء که پسران قحطان ابن عامر بودند، بر قرار سنت عرب که غالباً از منطقه‌ای به نقاط و ملک‌های خوش آب و هوای دیگر کوچ و مهاجرت می‌کردند، به سرزمین یمن مهاجرت کردند و آنجا را مالک شدند و و در سرزمین تهامه با اسماعیل، پسر ابراهیم همسایه شدند و با مسالمت با یکدیگر می‌زیستند. اسماعیل با حنفاء ازدواج کرد که از وی دوازده پسر به جهان آمد. تاریخ به روایت یعقوبی بر این باور است که قیدار نخستین ایشان بود که در لغت طبری به معنای بنده‌ی خدا است. برخی گفته‌اند قیدار فرزند دوم اسماعیل بوده است.

تاریخ روایت می‌کند، بلغار خاتون همسر غازان مغول شبی در خواب صدایی شنید که می‌گفت برای حضرت قیدار نبی مرقدی خاتون فرمان داد کارگذارانش به سوی مقبره و مزار قیدار نبی حرکت کنند و از همان روز، کار احداث مرقد آغاز شد و پس از چندی یک مدرسه‌ی علمیه در کنارش بنا گردید و دیری نپایید که مسجد جامع نیز به این مجموعه پیوند خورد.

نوع اسکلت این مکان مذهبی استان زنجان آجری و مربع شکل است. طول آن چهارده و نیم و عرض هشت متر و سی سانتی متر و از سه بخش تشکیل شده و بخش نخست آن به عنوان فضای مقدماتی ورودی تعبیه شده است و سپس دو فضای گنبد دار پشت به پشت  آسوده شده‌اند. شبستان اصلی آرامگاه است که ضریح زکی در آن قرار گرفته و بر فراز آن گنبد باشکوهی به شیوه دو پوششی پایدار شده است.

خدابنده از شهرستان‌های تاریخی و مذهبی استان زنجان است که قدمت تاریخ و تمدن آن به هزاره چهارم و پنجم بر می‌گردد. برخی نام این شهر را اقتباس شده از نام ایل خدابنده لو می‌دانند که در این مکان زندگی می‌کردند و برخی آن را برگرفته از الجایتو، سلطان مغول می‌دانند که پس از مسلمان شدن نام محمد خدابنده را برای خود برگزید. قیدار، سهرورد، کتله خور و سجاس از مناطق تاریخی این شهرستان هستند.

مسجد جامع شهر سجاس زنجان

دومین مکان مذهبی استان زنجان که مورد بررسی قرار می دهیم مسجد جامع شهر سجاس است. شهر سجاس در دوازده کیلومتری شمال غربی شهرستان خدابنده قرار دارد و مسجد جامع سجاس مربوط به دوره سلجوقیان از جمله مکان‌های مذهبی استان زنجان می‌باشد که در آن قرار گرفته است. باقی مانده‌های شهر کوچک سجاس، بازگو کننده بزرگی آن در دوره‌های مختلف اسلامی است.

این مسجد به سبک مساجد حرمی بنا شده است. از قوس‌های ریخته شده در ضلع شمالی مسجد می‌توان دریافت که این مخروبه‌های فعلی به همراه شبستان موجود تشکیل مجموعه بزرگ‌تری را در گذشته می‌داده است. شبستان گنبد به سبک چهار بامه خلق گردیده و دیوارهای چهار گانه آن سنگینی گنبد را به بار می‌کشند. این مسجد در کل از آجر ساخته شده است. گنبد، با واسطه‌ی چهار فیل پوش بر روی دیوارهای چهار گانه استوار شده است. گنبد تک پوشش این مکان مذهبی استان زنجان به وسیله آجر بنا شده و دارای تزئینات ستاره پنج پر ایرانی است.

مهراب مسجد سجاس با گچ بری‌های بسیار زیبا متشکل از طرح‌های اسلیمی و گیاهی طراحی و اجرا شده‌اند. با توجه به شیوه معماری و کتیبه‌های موجود و شباهتی که بنای این مسجد با دیگر بناهای دوره سلجوقی منطقه دارد، می‌توان بنای اصلی مسجد را به اواخر قرن پنجم هجری قمری منصوب دانست که در دوره‌ی مغول نیز تزئیناتی در آن صورت گرفته است.

زیر فیلپوش‌ها، کتیبه‌ی بسیار ارزشمندی به عرض حداقل پنجاه سانتی متر گرداگرد مسجد نوشته شده که متن سوره‌ی مبارکه‌ی ملک است. در بالا و پایین این کتیبه‌ی قرآنی دو خط افقی قرار دارد و بر روی آن کتیبه‌ی دیگری متعلق به قرن پنجم با خط کوفی مشاهده می‌گردد. ترئینات گچ بری زیبا بر روی متن به خط نسخ نوشته شده و بروی کتیبه جلوه گری می‌کند.

دور تا دور مسجد سجاس، بقایای مخروب شده‌ی گورستانی که در روزگاران پیش وجود داشته، است که لبریز حکایت‌ها و روایات حماسی و سلحشوری مردمی است که در برابر هجوم مغول‌ها در دفاع از وطن تا آخرین قطره‌ی خون خود جنگیدند و جان خود را فدای میهن کردند. این گورستان، به گورستان شهدای حمله‌ی مغول شهرت داشت. گورها و گورستان‌ها به مرور زمان بر اثر حوادث و سوانح طبیعی ویران می‌شوند اما گنجینه‌ی تاریخ، خاطره‌ی آزاد مردان و آزاد زنانی را که در مقاطع هولناک حمله و هجوم بیگانگان جان خود را به خاطر حفظ شرف فدا کرده‌اند، همچون گنجی گرانبها حفظ و نگه داری می‌کند و در سینه‌ی خود محفوظ می‌دارد.

زیارتگاه‌ها، اماکن مقدس و متبرک، نظرگاه‌ها و مرقدهای مطهر پاکان و نیکان پله‌هایی به سوی خدا اند که می‌باید با خلوص و درونی ناب از آنان گذشت تا صدای نیاز در عالم افلاک در پیچد و انسان پاسخ خود را از طریق امواجی که از کهکشان‌ها ساتع می‌شوند و به سوی او می‌آیند، در اوج طلب بگیرد و آرامش بیابد.

آرامگاه زید الکبیر شهر باستانی ابهر، زنجان

آرامگاه زید الکبیر در شهر ابهر از دیگر اماکن مذهبی استان زنجان به شمار می‌رود. ابهر از باستانی‌ترین شهرهای ایران در منطقه‌ی زنجان است و بنیان آن در عهد کیانیان پی ریزی شده است. زکریا ابن محمود قزوینی مورخ، شاپور ذوالاکتاف را بنیان گذار شهر ابهر می‌داند. اما حمد الله مستوفی در کتاب جغرافیایی نهضت القلوب می‌نویسد ابهر به دست کی خسرو ابن سیاوش کیانی ساخته شد. از داراب ابن داراب ابن بهمن کیانی آنگونه که یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان می گوید به عنوان بنیانگذار شهر یاد می شود. به هر گونه که هست وجود آب فراوان، هوای مناسب، زمین‌های حاصلخیز موجب شد که از هزاره‌ی سوم، محل زندگی و سکونت اقوام مختلف بوده باشد.

در شرقی‌ترین بخش شهرستان ابهر با یکی دیگر از اماکن مذهبی استان زنجان روبرو می‌شوید؛ آرامگاهی متعلق به نوادگان امام اول شیعیان. زید الکبیر، نوه‌ی پنجم حضرت زید شهید است. گنبد مخروطی بقعه زید الکبیر که ۱۳ متر ارتفاع و ۵ متر قطر دارد و پوششی دو پوسته دارد یادآور برج های آرامگاهی می باشد. سبک خاصی که در صده های سوم و چهارم هجری قمری وارد عرصه معماری ایران گردید. از جمله ویژگی‌های این گنبد، سطح‌های بیرونی آن است که دارای پوشش کاشی فیروزه‌ای آراسته به طرح‌های هندسی می‌باشد.

به نظر کارشناسان، سازه‌ی چهار ضلعی به شیوه‌ی دوره‌ی ایلخانیان است که بارگاه‌های شمالی و شرقی آن در دوره صفوی و بارگاه‌های جنوبی و غربی در دوران اخیر ساخته شده است.

اگر می خواهید از جاذبه های فرهنگی و اماکن مذهبی استان زنجان بازدید کنید ما به شما تورهای زنجان گردی آژانس مسافرتی آرامش سفر ماندگار را پیشنهاد می کنیم. کافی است تا با شماره ۰۲۱۵۴۰۳۴۰۰۰ تماس حاصل فرمایید تا شما را راهنمایی کنیم.