آرامگاه استر و مردخای که در همدان واقع شده است، یکی از جاذبه‌های گردشگری استان همدان به شمار می‌رود. این آرامگاه تاریخچه‌ی قدیمی دارد و گفته می‌شود به هشت الی ده قرن پیش برسد. این آرامگاه مقدس برای یهودیان ایران و جهان بسیار مهم بوده و سالانه هزاران یهودی برای بازدید از این مکان مقدس به همدان سفر می‌کنند. تاریخچه‌ی پر از ابهام این آرامگاه هر ذهنی را متحیر می‌کند. در تور همدان میتوانید از این آرامگاه دیدن نمایید.

افسانه‌های زیادی راجع به این زن و مرد یهودی و ارتباط آن‌ها با ایرانیان وجود دارد که ما در این مقاله قصد داریم به برخی از موارد آن‌ها اشاره‌ی کوتاهی داشته باشیم. بهتر است بدانید که مطالب این مقاله طبق گفته‌های برخی تاریخ‌نویسان ایرانی و خارجی جمع‌آوری و نوشته شده است و ممکن است صحیح و یا حتی نادرست باشد.

تاریخچه استر و مردخای

استر یک دختر یهودی بود که از کودکی والدین خود را ازدست‌داده و یتیم شده بود.در آن زمان مردخای که طبق برخی گفته‌ها عموی استر بود، دخترک یتیم را به سرپرستی گرفت و اورا بزرگ کرد. در برخی منابع از نسبت‌های متفاوت استر و مردخای نقل‌شده که مردخای دایی و در بعضی منابع پسرعموی استر بوده است. استر زیبایی فوق‌العاده‌‌ای داشت.مردخای رهبر یهودیان آن زمان بود و بنابراین تعالیم دینی یهودی را به دختر‌خوانده‌اش استر نیز آموخت.

ورود استر و مردخای به دربار ایران

پادشاه هم‌دوره‌ی استر و مردخای، خشایارشاه بود. خشایارشاه همسری پاکدامن به نام وشتی داشت. ازآنجاکه خشایارشاه در هنگام جشن‌ها به همراه درباریانش بدمست می‌شدند. وشتی راضی نمی‌شد با او در اینگونه جشن‌ها به خاطر ترس از هتک حرمتش همراهی کند.دریکی از همین جشن‌ها بعد از بدمست شدن پادشاه، دستور داد تا همسرش به نزد وی بیاید تا او را به نمایش همگان دربیاورد. وشتی از اینکار امتناع جست و پادشاه بسیار عصبانی شد و دستور اخراج و عزل او را به‌عنوان ملکه داد.بعد از هشیاری پشیمان شد و از وشتی خواست تا دوباره بازگردد اما وشتی پاکدامنی را به منصب ملکه ترجیح داد و درخواست پادشاه را رد کرد.

خشایارشاه که بی ملکه شده بود از وزیران خود خواست تا برای او همسری بگیرند. آنها نیز همه‌ی زیبارویان را به دربار دعوت کردند که استر هم جزو آنها بود. استر با برنامه‌ای که از قبل با پدرخوانده‌اش داشت و یهودی بودن خود را پنهان کرده بود، به‌راحتی توانست خشایارشاه را اغوا کند و به همسری او دربیاید. خشایارشاه هم بدون اینکه بداند استر یک دختر یهودی است، او را به‌عنوان ملکه‌ی ایران معرفی و پای او و مردخای اینگونه به دربار ایران باز شد.

جشن پوریم

دو روایت ضدونقیض راجع به این جشن یهودی در تاریخ ثبت شده است. روایت اول اینگونه می‌گوید که بعدازاینکه استر و مردخای وارد دربار شدند، پای یهودیان زیادی به ایران باز شد. هامان که نخست‌وزیر خشایارشاه بود از این جریان ناراحت بود و می‌خواست انتقام بگیرد. بنابراین از خشایارشاه دستوری گرفت تا بتواند یهودیان را قلع‌و‌قمع کند. استر به دلیل ارج‌وقربی که پیش شاه داشت توانست دستور قتل یهودیان را به نفع خودش منتفی کند و دستور را عوض کند. بعدازاین اتفاق یهودیان روز نفی دستور کشتارشان را جشن گرفتند و نام آن را پوریم گذاشتند. هرسال در جشن پوریم از اواخر اسفند تا اوایل فروردین یهودیان به جشن و پایکوبی مشغول می‌شوند.

روایت دیگری دراین‌بین وجود دارد که روایت اول را کاملاً نقض می‌کند. در این روایت ذکرشده که درواقع جشن پوریم روزی بود که ایرانیان زیادی به دست یهودیان کشته شدند و حتی مردم ایرانی از ترس کشته نشدن به دست یهودیان به دامان طبیعت پناه می‌بردند (روز سیزده به در). طبق این روایت استر و مردخای مسبب این کشتار فجیع بودند.

مشخصات آرامگاه استر و مردخای همدان

آرامگاه کنونی استر و مردخای درواقع ترمیم‌یافته‌ی آرامگاه قدیمی است. شکل کنونی مقبره توسط ارغنون شاه بر روی بافت قدیم آن ساخته شد و تا به الآن به همان شکل باقی‌مانده است. آرامگاه استر و مردخای به‌صورت چهارگوش و بافت و گنبد آن از گل و آجر ساخته شده است. معماری اسلامی شکل و شمایل این بنای تاریخی و مقدس را شکل می‌دهد. یک درب کوچک سنگی با ارتفاع تقریباً یک و نیم متر بخش ورودی آرامگاه استر و مردخای را شکل می‌دهد. این درب کوچک که با دسته‌ی کلون باز می‌شود به‌طوری است که باید برای ورود به آرامگاه از آن خم شد.

بعد از عبور از درب سنگی چهارصد تنی، باید  از یک دهلیز عبور کرده و به یک اتاق رسید  که  درواقع شاه‌نشین نام دارد. روی درودیوار مقبره به زبان عبری زیبایی سنگ‌نگاری شده است که حس و حال رمزآلودی به مشاهده‌کننده منتقل می‌کند. در وسط بنای چهارگوش مقبره، دو قبر استر و مردخای قرارگرفته‌اند. یک اتاق کوچک در کنار اتاق مقابر وجود دارد که مخصوص نیایش‌ها و خواندن زیارت‌های یهودی است. روی هر قبر یک صندوق زیبای منبت‌کاری شده وجود دارد و روی هر صندوق نوشته‌هایی به زبان عبری یهودی در مورد این دو پیشوای یهودی نوشته شده است.

به‌غیراز قبور استر و مردخای، قبر یک دانشمند یهودی نیز در آرامگاه استر و مردخای همدان وجود دارد. اشیائی  باستانی و مربوط به آن دوران در این مقبره باستانی به‌جای مانده‌اند که از این اشیا می‌توان به کتاب بسیار قدیمی و کهن و مقدس تورات اشاره کرد که بر روی پوست آهو به شکل زیبایی نوشته شده است. سازمان میراث فرهنگی همدان از این اثر کهن و مقدس آسمانی به‌عنوان یک اثر تاریخی نگهداری می‌کند.

قوانین زیارت در آرامگاه استر و مردخای همدان

شنبه‌ها روز تعطیلی برای یهودیان است و آنها به دلایل مذهبی از انجام هر کاری در این روز اجتناب می‌کنند. بنابراین اگر قصد بازدید دارید به‌هیچ‌عنوان شنبه را برای رفتن انتخاب نکنید. رفتن به این آرامگاه باید به‌صورت خانوادگی انجام شود و به شخص به‌تنهایی اجازه ورود داده نمی‌شود. ساعات بازدید ازآنجا از ساعت هشت صبح شروع و تا ساعت هفده بعدازظهر ادامه دارد. شما به‌عنوان ورودی باید مقداری پول به متصدی آرامگاه بدهید که مقدار آن دست خودتان است.

چرا باید از آرامگاه استر و مردخای همدان دیدن کنیم

مقابر و آرامگاه‌ها همیشه پر از اسرار و افسانه‌گون هستند. ورود به این اماکن حسی عجیب به همراه حیرت به انسان منتقل می‌کند گویی وارد یک فیلم سینمایی علمی تخیلی شده است! اگر به دنبال تجربه این حس شگفت‌آور هستید به شما پیشنهاد می‌کنیم از مقبره استر و مردخای حتماً دیدن کنید. آرامگاهی که برای یهودیان بعد از بیت‌المقدس، در جایگاه دوم قرار دارد. آرامگاهی که در آن نجات‌بخشان یهودیان آرمیده‌اند.

موقعیت دقیق آرامگاه استر و مردخای همدان

اگر از اهالی همدان نیستید و یا با تور سفر نمی‌کنید،برای رسیدن به آرامگاه استر و مردخای ابتدای به خیابان شریعتی بروید. در آنجا، آرامگاه را ابتدای خیابان خواهید دید. دقیقاً مقابل و ‌روبروی آرامگاه استر و مردخای، حوزه‌ی علمیه قرار دارد و در کنار آرامگاه چند بنای قدیمی در کوچه‌پس‌کوچه‌های آنجا خواهید دید. قدم زدن در آن کوچه‌ها خالی از لطف نیست. کوچه‌ای که مقبره در آن واقع شده به نام ملکه استر نام‌گذاری شده است.